Na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się debata „Metropolia, ale jaka?” – Nie ma naszej zgody na wprowadzanie tak ważnych zmian ustrojowych dla stolicy regionu tylnymi drzwiami. Bez debaty, bez konsultacji społecznych. Niestety, takie pochopne działania dyskredytują też ideę metropolii. A rozmawiać o niej trzeba, ale merytorycznie, a nie politycznie – wyjaśnia ideę konferencji marszałek Adam Struzik.
W debacie udział wzięło kilkaset osób. Oprócz naukowców z Polski i z zagranicy, samorządowcy i parlamentarzyści.
Pod koniec stycznia br. w Sejmie został złożony poselski projekt Prawa i Sprawiedliwości o ustroju miasta stołecznego Warszawy oraz ponad 30 okolicznych gmin. Prac nad projektem nie poprzedziły jednak analizy ekspertów. Dziś o sposobach i narzędziach zarządzania obszarami metropolitalnymi, a także doświadczeniach innych państw w tym zakresie mówili eksperci i naukowcy – prof. Robert Hertzog, prof. dr hab. Paweł Swianiewicz, prof. zw. dr hab. Hubert Izdebski oraz dr hab. Marta Lackowska.
Zdaniem marszałka Adama Struzika, projekt ustawy metropolitalnej autorstwa PiS jest nieprzemyślany i niefunkcjonalny, szczególnie w zakresie finansowania:
– Dzisiaj Warszawa i jako gmina, i jako powiat płaci wysokie „janosikowe”. Jeżeli dołączymy do tego część dość bogatych gmin podwarszawskich, to może się okazać, że to „janosikowe”, które będzie musiała zapłacić ta „Wielka Warszawa” będzie dużo wyższe i tak naprawdę cała ta jednostka straci finansowo zamiast zyskać.
Marszałek przypomniał także, że od 1 stycznia 2018 r. Mazowsze będzie statystycznie podzielone na Warszawę wraz z dziewięcioma powiatami oraz resztę województwa, czyli tzw. NUTS 2. Oznacza to, że jest szansa na dotacje unijne z funduszy europejskich po 2020 r. Nie ma zatem racjonalnego powodu, żeby zmieniać ustrój Warszawy i wybranych gmin, a wręcz przeciwnie – istnieje ryzyko, zburzenia już funkcjonujących programów unijnych. Dodatkowo, jeżeli decyzje będą podejmowane nieroztropnie, to może oznaczać zakwestionowanie środków w ramach ZIT-u.
Na aspekt finansowy zwrócił także uwagę prof. dr hab. Paweł Swianiewicz z Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Podkreślił on potrzebę dyskusji o możliwych źródłach finansowania zadań metropolitalnych. Pod lupę wziął także inne zagadnienie – zdanie mieszkańców. Posługując się przykładem państw Europy Zachodniej podkreślił rolę opinii publicznej, de facto decydującej o powodzeniu lub porażce reformy metropolitalnej. Prof. Swianiewicz podkreślił z jednej strony ograniczoną wiedzę pomysłodawców ustawy o opinii mieszkańców, a z drugiej wskazał na ich duże zainteresowanie tym tematem. Zdaniem naukowca doskonale pokazują to wynik referendum w Legionowie oraz zapowiedzi kolejnych głosowań w innych podwarszawskich gminach.
– Przy wprowadzaniu takich zmian, priorytetem powinien być konsensus społeczny. Trudno stworzyć metropolię na przekór woli mieszkańców. Warto pamiętać zarówno w tym przypadku, jak i w innych, że szeroka komunikacja z różnymi grupami zainteresowanymi reformą stanowi element jej powodzenia. Rozmowy z samorządowcami, mieszkańcami, a także przedsiębiorcami pomagają wypracować rozwiązanie, które jest akceptowalne dla wszystkich zainteresowanych stron. Jak pokazuje historia temat metropolii zawsze wywoływał szereg emocji. Dlatego warto rozmawiać – podkreślił prof. dr hab. Paweł Swianiewicz.
Doświadczenia innych państw w tym zakresie przedstawiła także dr hab. Marta Lackowska z Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Szeroko omówiła m.in. sposoby wprowadzania reformy metropolitalnej we Włoszech, Niemczech czy Hiszpanii.
– Przywołując doświadczenia krajów europejskich, należy jednak pamiętać, że nigdzie nie udało się stworzyć rozwiązań, które byłyby akceptowane bez zastrzeżeń i pozbawione wad. Dochodzenie do obecnych struktur było też zazwyczaj procesem wieloletnim, niepozbawionym gorących sporów i popełnianych błędów. Wszystkie znane z Europy modele mają swoje wady i zalety, z których warto zdawać sobie sprawę – zaznaczyła podczas debaty dr hab. Marta Lackowska.
Prof. zw. dr hab. Hubert Izdebski z Wydziału Prawa w Warszawie, SWPS Uniwersytet Humanistyczno- społeczny, podkreślił, że proponowana metropolitalna jednostka pod mylącą nazwą miasto stołeczne Warszawa ma wiele wad i budzi różnego rodzaju zastrzeżenia, w tym konstytucyjne i merytoryczne. Szczególną uwagę zwrócił na instytucjonalne formy wykonywania zadań metropolitalnych. Metropolia stanowić powinna terytorialny punkt odniesienia realizacji zadań różnych szczebli władz publicznych, zarówno rządowych, jak i samorządowych. Z tego punktu widzenia można mówić o zadaniach metropolitalnych w znaczeniu szerszym, znaczenie węższe pozostawiając dla określenia zadań własnych ewentualnych metropolitalnych jednostek samorządu terytorialnego. Wśród zadań w znaczeniu szerszym wyróżniają się te w zakresie ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego wraz z materiami ściśle z nią związanymi, przede wszystkim ochroną życia, zdrowia, mienia lub środowiska i walką z miejscowymi zagrożeniami. Z kolei, gdy mowa o ewentualnych własnych zadaniach obszarów metropolitalnych, których nie może wykonywać administracja rządowa, a które nie mogą przypaść jednostkom samorządu lokalnego, bo mają wymiar (sub)regionalny, a nie lokalny, za podstawowe zadanie należy uznać przygotowywanie i uchwalanie odpowiedniego planistycznego aktu zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego. Powinien on być powiązany z ogólnymi rozwiązaniami dotyczącymi planowania publicznego oraz zawierać ustalenia wiążące dla gmin położonych na tym obszarze. Taki akt powinien być uchwalany przez właściwe organy obszaru i tylko zatwierdzany przez sejmik województwa. Poza zadaniami i kompetencjami z zakresu planowania przestrzennego należy uznać zadania sprawowania zarządu dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych oraz koordynowania transportu zbiorowego na obszarze metropolitalnym, a w zakresie należącym do samorządu terytorialnego także zadania w sferze zarządzania kryzysowego tego obszaru.
Z kolei prof. Robert Hertzog, University of STRASBOURG (Institute of Political Studies, Expert with the Council of Europe) omówił zagadnienie obszaru metropolitalnego na przykładzie Francji. Przedstawił m.in. kontrowersje wokół utworzenia metropolii paryskiej. Tematami spornymi były tam transport, budżet, ochrona środowiska, planowanie przestrzenne czy gospodarka mieszkaniowa.
