Z Robertem Grey kanclerzem Uniwersytetu Warszawskiego, rozmawia Radosław Nosek

Od dwóch lat jest Pan kanclerzem Uniwersytetu Warszawskiego. Wcześniej pracował Pan w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP jako podsekretarz stanu ds. dyplomacji ekonomicznej, Ameryk, Azji i  Pacyfiku, zajmował się Pan również budową partnerstw publiczno-prywatnych i  mobilizacją zasobów w ONZ. Dlaczego zdecydował się Pan na pracę w Uniwersytecie Warszawskim?

Objęcie stanowiska kanclerza, na jednej z  najbardziej znaczących polskich uczelni wyższych było dla mnie inspirującym wyzwaniem na drodze zawodowej, która wcześniej również obejmowała uniwersytety. Po latach doświadczenia w  różnych obszarach, w  tym w  globalnej dyplomacji ekonomicznej, zaobserwowałem ogromny potencjał, jaki drzemie w edukacji i jej roli w kształtowaniu przyszłości społeczeństwa i gospodarki. Uniwersytet Warszawski, jako wiodąca instytucja szkolnictwa wyższego, ma możliwość wpływu na kształtowanie przyszłych liderów. UW to źródło nowatorskich pomysłów i rozwiązań, jak również silny partner społeczny i gospodarczy, który może przyczynić się do tworzenia pozytywnych zmian, zarówno na lokalnym, jak i globalnym poziomie.

Wspominał Pan, że dużą uwagę przeznacza na analizę ESG i AI. W jaki sposób udaje się Panu wykorzystywać swoje bogate doświadczenie zawodowe w pracy?

Zarówno ESG, czyli aspekty środowiskowe, społeczne i zarządzania, jak i sztuczna inteligencja (AI) będą miały znaczący wpływ na funkcjonowanie wyższych uczelni. ESG już zmienia podejście uczelni do kwestii zrównoważonego rozwoju, społecznej odpowiedzialności i  etyki zarządzania, co wpływa też na ich strategie operacyjne oraz programy dydaktyczne. AI z kolei rewolucjonizuje metody nauczania, badania naukowe oraz zarządzanie uczelniami, oferując nowe możliwości w zakresie personalizacji edukacji, optymalizacji procesów i rozwoju innowacyjnych projektów badawczych.

Na podstawie dyrektywy Unii Europejskiej z 2021 roku, wielkie korporacje zostały zobowiązanie do raportowania swojej działalności według modelu ESG. W jaki sposób może to pomóc w realizacji celu zrównoważonego rozwoju gospodarki?

Dyrektywa UE, nakładająca obowiązek raportowania działalności korporacji według modelu ESG, stanowi istotny krok w  kierunku zrównoważonego rozwoju gospodarki. Uważam, że jest to dobre rozwiązanie, ponieważ skupia uwagę dużych korporacji na kwestiach związanych z ochroną środowiska, odpowiedzialnością społeczną oraz dobrym zarządzaniem korporacyjnym. Wprowadzenie takiego obowiązku dla wszystkich firm musiałoby być przemyślane i  dostosowane do specyfiki różnych sektorów gospodarki oraz wielkości przedsiębiorstw. Niemniej jednak, promowanie zasad ESG może przyczynić się do wzrostu świadomości społecznej oraz wywarcia pozytywnego wpływu na środowisko i  społeczeństwo. Poprawa efektywności energetycznej, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, promowanie różnorodności i równości w miejscu pracy czy też transparentne zarządzanie finansami to tylko niektóre przykłady działań z  obszaru ESG, które mogą przyczynić się do tworzenia bardziej zrównoważonej i odpowiadającej potrzebom współczesnego społeczeństwa gospodarki.

Czy firmy są gotowe na wprowadzenia zmian wynikających ze stosowania zasad ESG do swojej kultury organizacyjnej?

Wprowadzenie tych zmian może być wyzwaniem, ale również otwiera nowe możliwości rozwoju i wzmacnia ich reputację w oczach klientów, inwestorów i społeczności. Firmy muszą jasno określić swoje zobowiązania w  zakresie ochrony środowiska, społecznej odpowiedzialności oraz dobrego zarządzania korporacyjnego, a następnie skutecznie je komunikować wśród pracowników i interesariuszy. Wartości ESG powinny być uwzględnione w  strategii rozwoju firmy oraz w ustalaniu celów operacyjnych i finansowych, co zapewni spójność działań z założeniami zrównoważonego rozwoju. Wsparcie ze strony zarządu, przywództwo oparte na wartościach oraz przejrzyste komunikowanie celów i postępów są niezbędne dla sukcesu procesu zmian. Wdrażanie zasad ESG do kultury organizacyjnej wymaga czasu, zaangażowania i ciągłego monitorowania, ale może przyczynić się do stworzenia bardziej odpowiedzialnej i przyszłościowej firmy.

Uważa się, że dobrze zintegrowane ESG, pozwala firmom na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej. Spójrzmy na Europę i jej konkurencyjność gospodarczą w odniesieniu do USA czy krajów azjatyckich? Czy nie jest tak, że radykalna transformacja energetyczna w Unii Europejskiej przyczynia się raczej do osłabiania konkurencyjności Starego Kontynentu w porównaniu z USA czy z Azją?

Dobrze zintegrowane kryteria ESG mogą stać się źródłem przewagi konkurencyjnej dla firm i instytucji. Te, które dbają o środowisko, społeczne aspekty swojej działalności i  ład korporacyjny, są bardziej atrakcyjne dla inwestorów, klientów i pracowników. Jednakże, radykalna transformacja energetyczna w  Unii Europejskiej niesie ze sobą pewne wyzwania dla konkurencyjności Europy w porównaniu z USA i  Azją. Wśród głównych wyzwań należy wymienić wysokie koszty transformacji, zróżnicowane tempo transformacji w różnych krajach Europy oraz utratę miejsc pracy w sektorach tradycyjnej energetyki. Dodatkowo, należy wziąć pod uwagę politykę klimatyczną USA i Chin, dostępność surowców energetycznych oraz uzależnienie Europy od importu energii. Kluczowe znaczenie ma inwestowanie w innowacje, wzmacnianie współpracy między państwami członkowskimi UE oraz kształtowanie odpowiedniej polityki energetycznej. Transformacja energetyczna to szansa dla Europy, ale również wyzwanie. Ważne jest, aby mądrze wykorzystać tę szansę i  odpowiedzieć na wyzwania, aby Europa utrzymała swoją konkurencyjność na globalnym rynku. Warto również podkreślić, że Europa posiada silną bazę naukową i technologiczną w dziedzinie zielonych technologii, co stanowi nasz atut. Ważne jest, aby transformacja energetyczna była sprawiedliwa i uwzględniała potrzeby wszystkich państw na świecie, a nie tylko Europy.

Nad światową gospodarką krąży coraz więcej czarnych łabędzi. Ale są również dobre trendy jak choćby błyskawiczny rozwój sztucznej inteligencji. I znowu pytanie o konkurencyjność Europy. Jaką pozycję w  tym światowym, technologicznym wyścigu zajmuje Unia Europejska?

UE zajmuje istotną pozycję w światowym wyścigu technologicznym, a dynamika tego sektora w Europie jest coraz większa. Niewątpliwie sprzyjają temu silne fundamenty w zakresie badań naukowych, innowacji i rozwoju technologicznego. Jednym z kluczowych obszarów, w  których UE odgrywa istotną rolę, jest rozwój sztucznej inteligencji (AI). Europejskie instytucje badawcze, uniwersytety i przedsiębiorstwa, aktywnie pracują nad nowymi technologiami AI, przy jednoczesnym nacisku na aspekty związane z  etyką, prywatnością danych i  zaufaniem społecznym. Jednym z głównych wyzwań jest różnorodność regulacji w poszczególnych krajach członkowskich, co może ograniczać innowacyjność i utrudniać skalowanie rozwiązań technologicznych na szeroką skalę. Ponadto, Europa musi nadążyć za tempem rozwoju technologicznego w krajach azjatyckich i USA, szczególnie w obszarach takich jak sztuczna inteligencja, technologie cyfrowe i przemysł 5.0. Wniosek jest taki, że Unia Europejska znajduje się w  wyścigu technologicznym i  podejmuje wysiłki w  celu utrzymania swojej pozycji i  zwiększenia konkurencyjności na światowej arenie. To właśnie Unia Europejska w  marcu 2024 r wprowadziła AI Act, będący pierwszym na świecie kompleksowym systemem prawnym regulującym wykorzystanie sztucznej inteligencji w  sposób, który gwarantuje bezpieczeństwo i  podstawowe prawa obywateli, promując jednocześnie zaufanie do innowacji wynikających z nowych technologii. Kluczowe dla Polski będzie kontynuowanie inwestycji w  badania naukowe, innowacje i rozwój technologiczny, a także promowanie współpracy międzysektorowej i międzynarodowej w celu stworzenia bardziej zrównoważonej, innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki cyfrowej.

Jak ESG jest postrzegany w  sektorze szkolnictwa wyższego? Czy ma on znaczenie jedynie wizerunkowe czy też podejmowane są w  tym zakresie konkretne działania?

ESG staje się coraz bardziej istotnym tematem, także w  sektorze szkolnictwa wyższego. Instytucje edukacyjne, w  tym uniwersytety i  szkoły biznesu, coraz częściej dostrzegają znaczenie aspektów środowiskowych, społecznych i  zarządczych w swojej działalności. Pierwszym krokiem jest zrozumienie, że instytucje szkolnictwa wyższego mają ogromny wpływ na kształtowanie postaw i wartości studentów oraz na rozwój społeczny i gospodarczy. Coraz więcej uczelni przywiązuje wagę do wdrażania praktyk zgodnych z  zasadami ESG. Uczelnie podejmują działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz minimalizację śladu węglowego poprzez inwestycje w  energię odnawialną, efektywność energetyczną i recykling. Promują również równość i  różnorodność wśród studentów, pracowników oraz w zarządzaniu uczelnią. Coraz więcej uczelni oferuje programy nauczania i  badania związane ze zrównoważonym rozwojem, CSR, etyką biznesu, czy też zarządzaniem zasobami naturalnymi. W rezultacie ESG nie jest jedynie kwestią wizerunku dla uczelni, ale także prowadzi do konkretnych działań zmierzających do promowania i wdrażania zrównoważonego rozwoju społecznego, ekologicznego i ekonomicznego.

Co przed nami, jakie prognozy na przyszłość?

Nacisk na aspekty ESG będzie się zwiększał, co spowoduje, że zarówno uczelnie wyższe, jak i przedsiębiorstwa będą musiały jeszcze bardziej skupić się na swoim wpływie na środowisko i społeczność. Automatyzacja i AI zmienią naturę wielu zawodów, tworząc nowe role i wymagając od pracowników umiejętności adaptacji oraz ciągłego kształcenia. Wykorzystanie przez instytucje AI do analizy i poprawy swoich działań w obszarze ESG pozwala odkrywać nowe możliwości przy pełnej optymalizacji procesów. Stąd też, zarówno w  edukacji, jak i w  gospodarce, będzie rosła rola analizy danych w  podejmowaniu decyzji, co będzie wymagać od pracowników nowych umiejętności analitycznych i  umiejętności cyfrowych. ESG i AI są siłami, które będą kształtować przyszłość edukacji i  gospodarki, wymagając od wszystkich sektorów adaptacji do szybko zmieniającego się świata. To, jak wykorzystamy potencjał AI i  jak zareagujemy na wyzwania ESG, zdefiniuje kierunek naszego postępu. Wyzwania współczesnego świata stanowić będą kwestie podstawowych wartości etycznych, bezpieczeństwa i zapewnienia równego dostępu do technologii. Zatem na nas pozostaje odpowiedzialność wprowadzenia zmian w sposób mądry i odpowiedzialny, mając na uwadze wspólne dobro całej ludzkości.