Bitcoin został stworzony w 2008 roku przez osobę lub grupę osób działających pod pseudonimem Satoshi Nakamoto. W swoim whitepaperze („Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System”) Nakamoto opisał wizję systemu płatności, który:

• Nie wymaga pośredników (np. banków czy instytucji finansowych),

• Jest rozproszony (brak centralnego organu kontroli),

• Jest bezpieczny i przejrzysty (dzięki zastosowaniu technologii blockchain),

• Umożliwia przesyłanie wartości bezpośrednio między użytkownikami, z pominięciem tradycyjnych systemów finansowych.

Bitcoin (BTC) miał być odpowiedzią na kryzys finansowy z 2008 roku, który pokazał wady systemu bankowego opartego na zaufaniu do centralnych instytucji.

Cele Bitcoina

• Decentralizacja – brak jednej instytucji kontrolującej emisję i transfery środków.

• Ograniczona podaż – maksymalnie 21 mln BTC, co przeciwdziała inflacji.

• Transparentność – wszystkie transakcje są publicznie dostępne w blockchainie.

• Niezależność finansowa – użytkownicy sami kontrolują swoje środki, bez potrzeby korzystania z banku.

• Bezpieczeństwo – dzięki kryptografii transakcje są trudne do sfałszowania.

Dlaczego powstały inne kryptowaluty?

Po sukcesie Bitcoina, powstały tysiące innych kryptowalut, z których każda miała często nieco inny cel:

• Ethereum – wprowadziło inteligentne kontrakty (smart contracts), umożliwiające tworzenie zdecentralizowanych aplikacji (DApps).

• Monero / Zcash – skupiają się na anonimowości transakcji.

• Ripple (XRP) – zaprojektowany z myślą o szybkich i tanich transferach międzybankowych.

• Stablecoiny (np. USDT, USDC) – mają stałą wartość, często powiązaną z dolarem, by zmniejszyć zmienność cen.

• DeFi (Decentralized Finance) – nowy ruch budujący alternatywę dla banków i pożyczek w oparciu o blockchain.

2. Giełdy kryptowalut jako część ekosystemu aktywów cyfrowych

Giełdy kryptowalut odgrywają kluczową rolę w ekosystemie aktywów cyfrowych, umożliwiając użytkownikom kupowanie, sprzedawanie i przechowywanie kryptowalut. Można je porównać do tradycyjnych giełd papierów wartościowych, ale działają w sposób szybszy, zdecentralizowany i zazwyczaj 24/7.

a. Funkcje giełd kryptowalut

• Kupno i sprzedaż kryptowalut (BTC, ETH, altcoiny, stablecoiny itp.)

• Wymiana walut fiat ↔ kryptowaluty (np. PLN na BTC)

• Przechowywanie środków (gorące portfele – online)

• Dostęp do narzędzi tradingowych (zlecenia limit/stop-loss, dźwignia, analiza techniczna)

• Listowanie nowych tokenów i projektów (np. w ramach ICO lub IEO)

• Staking i DeFi – dodatkowe usługi pozwalające użytkownikom zarabiać pasywnie

b. Rodzaje giełd kryptowalut

1. Giełdy scentralizowane (CEX)

• Przykłady: Binance, Coinbase, Kraken, BitBay (Zonda)

• Użytkownicy zakładają konto, często z KYC (weryfikacją tożsamości)

• Giełda pośredniczy w transakcjach, przechowuje środki

• Plusy: łatwa obsługa, wysoka płynność

• Minusy: podatność na ataki hakerskie, konieczność zaufania firmie

2. Giełdy zdecentralizowane (DEX)

• Przykłady: Uniswap, PancakeSwap, dYdX

• Działają bezpośrednio na blockchainie, bez pośredników

• Użytkownik zachowuje pełną kontrolę nad środkami

• Plusy: większa anonimowość, brak KYC

• Minusy: niższa płynność, trudniejsza obsługa, ryzyko błędów smart kontraktów

c. Znaczenie giełd dla całego ekosystemu

• Tworzą rynek płynności, który umożliwia funkcjonowanie kryptowalut jako środka płatniczego i aktywa inwestycyjnego.

• Są łącznikiem między światem tradycyjnych finansów (fiat) a światem cyfrowym.

• Odgrywają rolę w cenotwórstwie – to na giełdach kształtują się kursy kryptowalut.

• Umożliwiają rozwój projektów blockchainowych, np. poprzez listing nowych tokenów.

• Często pełnią funkcję edukacyjną i wspierają użytkowników w nauce korzystania z krypto.

3. Kryptowaluty w legislacji prawnej (stan na 2024–2025)

Kryptowaluty w Polsce i UE są coraz bardziej uregulowane, ale nadal nie są uznawane za oficjalny środek płatniczy.

a) Status kryptowalut w Polsce

• Nie są uznawane za walutę – w polskim prawie kryptowaluty są traktowane jako prawo majątkowe, nie jako oficjalny środek płatniczy.

• Legalność – korzystanie z kryptowalut jest legalne, o ile nie służy celom przestępczym (np. praniu pieniędzy).

• Organy nadzorujące:

o KNF ostrzega przed ryzykiem inwestowania w krypto, ale nie zakazuje ich używania.

o NSA potwierdził, że handel kryptowalutami to forma działalności gospodarczej.

b) Opodatkowanie kryptowalut w Polsce

• Zyski z obrotu kryptowalutami są opodatkowane jako dochód z kapitałów pieniężnych (stawka 19%).

• Nie trzeba płacić podatku VAT od transakcji kryptowalutowych (zgodnie z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości UE z 2015 roku).

• Straty można odliczać w kolejnych latach, ale tylko w ramach kryptowalut, nie od innych źródeł dochodu.

c) Regulacje UE – MiCA

• MiCA (Markets in Crypto-Assets) – kompleksowe rozporządzenie UE przyjęte w 2023 r., wchodzące w życie w 2024–2025.

o Reguluje działalność emitentów kryptowalut, dostawców usług kryptowalutowych (np. giełd, portfeli).

o Nakłada obowiązki rejestracyjne i sprawozdawcze, a także ochronę konsumentów.

o Wprowadza licencjonowanie podmiotów działających na rynku aktywów cyfrowych.

d) AML i KYC (przeciwdziałanie praniu pieniędzy)

• Podmioty działające w branży krypto muszą przestrzegać przepisów AML (Anti-Money Laundering).

• Obowiązek weryfikacji tożsamości (KYC) – np. na giełdach kryptowalut (szczególnie CEX).

• Polska wdrożyła unijną dyrektywę AML5, która objęła m.in. giełdy kryptowalut obowiązkiem rejestracji w GIIF.

e) Przyszłość regulacji

• Dalsze uregulowanie stablecoinów i DeFi będzie kolejnym krokiem UE i państw członkowskich.

• W Polsce planowane są zmiany w prawie, które mają zwiększyć nadzór nad działalnością krypto-firm i wprowadzić sankcje za naruszenia przepisów MiCA.

4. Ryzyka związane z transakcjami kryptowalutami:

a. Brak ochrony prawnej i nadzoru (nieodwracalność transakcji oraz brak nadzoru ze strony KNF czy NBP)

b. Ataki hakerskie których celem są giełdy i portfele kryptowalutowe (przejęcie kluczy prywatnych przez phishing

c. Wysoka zmienność cen

d. Ryzyko prawne i podatkowe (niejasne i zmienne przepisy – np. podatkowe przepisy)

e. Oszustwa i schematy Ponziego (fałszywe projekty kryptowalutowe, giełdy czy fałszywe portfele)

f. Utrata dostępu do środków (zgubienie klucza prywatnego lub hasła – utrata dostępu do środków na zawsze)

g. Ryzyko geopolityczne i technologiczne (zakaz używania w niektórych krajach – Chiny lub ryzyko nowych technologii – komputery kwantowe)

5. Kryptowaluty w Polsce

Zainteresowanie kryptowalutami w Polsce w 2024 roku utrzymuje się na wysokim poziomie, jednak towarzyszy mu ostrożność i potrzeba większej edukacji oraz regulacji.

a. Postrzeganie bezpieczeństwa inwestycji

• 40,1% Polaków uważa inwestowanie w kryptowaluty za bezpieczne.

• 32,1% ma odmienne zdanie, a 27,8% nie potrafi się określić w tej kwestii.

• Osoby uznające kryptowaluty za bezpieczne to głównie mężczyźni w wieku 18–24 lat, z dochodem netto pomiędzy 7-9 tys. zł .

b. Profil inwestora

• Inwestorzy to głównie mężczyźni w wieku 26–45 lat (90,1%), z wyższym (47,9%) lub średnim (44,8%) wykształceniem.

• Najwięcej z nich pracuje w sektorze IT (15,5%), budownictwie (10,9%) i transporcie (10,1%) .

c. Skala inwestycji

• 36,7% inwestuje mniej niż 1% swoich aktywów finansowych w kryptowaluty.

• 10% przeznacza na ten cel ponad 25% swoich środków .

• Mediana inwestycji wynosi około 1000 zł, a średnia około 7642 zł .

d. Zaufanie i oczekiwania

• 86,6% polskich użytkowników kryptowalut uważa, że perspektywy rozwoju rynku są bardzo pozytywne.

• 75% planuje zwiększyć swoje inwestycje w kryptowaluty w bieżącym roku .

e. Potrzeba regulacji

• 60,9% Polaków uważa, że rząd powinien uporządkować rynek kryptowalut, aby inwestowanie było bezpieczniejsze.

• Najwięcej zwolenników regulacji jest wśród osób w wieku 18–24 lat oraz mieszkańców wsi i małych miejscowości .

f. Zagrożenia i edukacja

• Eksperci podkreślają, że brak wiedzy o inwestowaniu w kryptowaluty może prowadzić do oszustw i utraty oszczędności.

• Edukacja finansowa jest kluczowa, aby Polacy mogli bezpiecznie inwestować i unikać ryzyka .

Podsumowując, choć zainteresowanie kryptowalutami w Polsce rośnie, istnieje potrzeba zwiększenia edukacji finansowej i wprowadzenia odpowiednich regulacji, aby zapewnić bezpieczeństwo inwestorom.

Prof. Dr Rafał Kusy