Z Pawłem Sikorskim, prezesem Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”, rozmawia Marcin Prynda
Branża wodociągowo-kanalizacyjna stoi przed koniecznością dostosowania się do nowych regulacji unijnych, takich jak dyrektywa 2020/2184 dotycząca jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz planowana dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych. Jakie działania podejmuje Izba, aby wspierać przedsiębiorstwa wodociągowe w implementacji tych przepisów?
Zapisy obu dyrektyw nakładają szereg nowych zobowiązań na przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, które będą skutkować znacznymi nakładami inwestycyjnymi oraz wzrostem kosztów przedsiębiorstw, nie tylko w perspektywie krótkoterminowej, ale również wieloletniej. Prace nad transpozycją i wdrażaniem dyrektyw są największym wyzwaniem branży.
Dyrektywa 2020/2184 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi powinna być już zaimplementowana do polskiego prawa, jednak prace wciąż trwają. Przy Izbie Gospodarczej „Wodociągi Polskie” powołany został Zespół ds. implementacji przedmiotowej dyrektywy, który w oparciu o postulaty zgłaszane przez członków Izby, opracowuje stanowiska i uwagi do projektu ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Przedstawiciele Izby biorą udział we wszystkich konsultacjach koordynowanych przez Ministerstwo Infrastruktury, związanych ze zmianami polskiego prawa.
Nowa dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych została przyjęta i opublikowana. Najistotniejsze kwestie dotyczą usuwania mikrozanieczyszczeń, systemów zbierania i oczyszczania ścieków w małych aglomeracjach (1000 – 2000 RLM), zarządzania przelewami burzowymi, zaostrzenia wymogów dotyczących azotu i fosforu oraz samowystarczalności energetycznej. W nowelizacji powołanych jest szereg aktów delegowanych dotyczących m.in. trzeciego i czwartego stopnia oczyszczania czy obowiązkowego stopnia odzysku fosforu. Akty te będą miały bardzo istotne znaczenie dla branży z uwagi na konieczność ich bezpośredniego stosowania w krajach członkowskich. Niezbędne jest zatem uwzględnienie uwag branży przy tworzeniu tych aktów, o co Izba zabiega, m.in. przez swoich przedstawicieli w EurEau.
W ostatnich latach obserwujemy rosnące wyzwania związane z zatwierdzaniem taryf wodno-ściekowych przez Wody Polskie. Jakie są główne bariery w tym procesie i jakie rozwiązania proponuje Izba, aby zapewnić stabilność finansową przedsiębiorstw wodociągowych?
Obecnie największą barierą jest brak odpowiednich przepisów prawa w zakresie zatwierdzania taryf. Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” z nadzieją przyjęła rozpoczęcie prac nad nowym brzmieniem ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz ustawy – Prawo wodne, wskazując, że jest to bardzo oczekiwany i konieczny krok w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa zaopatrzenia ludności w wodę oraz dbałości o jakość środowiska naturalnego.
Zaproponowany kierunek zmian został przez nas jednak oceniony negatywnie z uwagi na fakt, że zaproponowane rozwiązania prawne nie odzwierciedlają większości postulatów zgłaszanych na przestrzeni ostatnich lat przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne i przyczynią się do realnego pogorszenia sytuacji branży, będącej infrastrukturą krytyczną z zakresie dostarczania wody.
Projekt zakłada pozostawienie Państwowemu Gospodarstwu Wodnemu Wody Polskie kompetencji do ingerencji w proces zatwierdzania taryf, a wręcz je wzmacnia, co w ocenie Izby znacznie ten proces komplikuje, pozostawiając szerokie pole interpretacyjne i wydłużenie zatwierdzania taryf.
Odnosząc się do propozycji dotyczącej taryf progresywnych, Izba wskazała, że jest to praktycznie niemożliwe do wdrożenia pod względem technicznym i prawnym. Proponowane zmiany istotnie zakłócą proces odzyskiwania równowagi finansowej branży po wielu latach dramatycznej sytuacji, która nadal, pomimo pozytywnych zmian jest bardzo trudna.
Mamy nadzieję, że propozycja przepisów stanowi punkt wyjściowy do dalszych prac legislacyjnych, a postulaty branży wod.-kan. zostaną uwzględnione.
Izba aktywnie uczestniczy w projektach badawczo-rozwojowych, takich jak ReNutriWater, mających na celu opracowanie innowacyjnych metod oczyszczania ścieków i ich ponownego wykorzystania. Jakie korzyści dla sektora wodociągowego i środowiska naturalnego mogą przynieść te inicjatywy?
ReNutriWater jest projektem priorytetowym Water-smart Societies, finansowanym przez Program UE Interreg dla Regionu Morza Bałtyckiego. Liderem projektu jest Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie”. Inicjatywa ma 14 partnerów z pięciu krajów: Polski, Finlandii, Łotwy, Litwy i Danii.
Projekt pomaga władzom publicznym i operatorom oczyszczalni ścieków opracować plany działań w celu odzyskiwania wody ze ścieków i ponownego jej wykorzystania do czyszczenia, podlewania terenów rekreacyjnych i roślin.
Celem badań nad odzyskaną wodą jest zmniejszenie ryzyka jej potencjalnie szkodliwego wpływu na środowisko i zdrowie ludzi. Kluczem jest opracowanie rozwiązań umożliwiających odzyskiwanie bezpiecznej wody, wolnej od patogenów i mikrozanieczyszczeń, z odpowiednią ilością składników odżywczych. Istotne jest również przezwyciężenie potencjalnych wahań społecznych. Projekt ma na celu rozpoczęcie od badania przede wszystkim niespożywczych zastosowań odzyskanej wody.
W ReNutriWater dążymy do zachowania składników odżywczych w odzyskanej wodzie, aby zwalczać eutrofizację Morza Bałtyckiego i zmniejszać zapotrzebowanie na sztuczne nawozy.
Opracowane w ramach ReNutriWater rozwiązania i narzędzia pomagają ocenić wykonalność wdrożenia wybranych technologii ponownego wykorzystania wody.
Projekt ten ma na celu rozwiązanie różnych wyzwań w celu przyspieszenia tworzenia polityki, ułatwiając wdrażanie ponownego wykorzystania wody w miastach Europy. Dobra praktyka odzyskiwania wody promuje gospodarkę o obiegu zamkniętym i odnosi się do kilku Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.
Opracowywany właśnie podręcznik ma służyć jako kompleksowe źródło, oferujące cenne spostrzeżenia uzyskane dzięki szeroko zakrojonym konsultacjom z różnymi interesariuszami. Ma on na celu podniesienie świadomości na temat krytycznego znaczenia i ogromnego potencjału ponownego wykorzystania wody w rozwiązywaniu globalnych wyzwań związanych z wodą, podkreślając jego rolę w zrównoważonym zarządzaniu zasobami i ochronie środowiska.
W kontekście zmian klimatycznych i coraz częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych, jak Izba wspiera przedsiębiorstwa w adaptacji infrastruktury wodociągowej do nowych warunków i zapewnieniu ciągłości dostaw wody?
Izba angażuje się we wszystkie procesy legislacyjne w tym zakresie podkreślając znaczenie i ryzyka dla systemów wodociągowo-kanalizacyjnych związane ze zmianami klimatu. Przedsiębiorstwa wodociągowo kanalizacyjne świetnie definiują swoje potrzeby wynikające ze zmian klimatu. Problemem jak zwykle jest finansowanie zadań inwestycyjnych. Izba prezentuje głos branży w tym zakresie i zabiega o środki na zadania dotyczące adaptacji do zmian klimatu, zarówno w zakresie zaopatrzenia w wodę jak i odprowadzania ścieków i odwodnienia miast.
Edukacja i rozwój kompetencji pracowników branży wodociągowej są kluczowe dla jej przyszłości. Jakie działania podejmuje Izba w zakresie szkoleń i podnoszenia kwalifikacji kadry sektora wod.-kan.?
Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” od lat odgrywa istotną rolę w rozwoju kompetencji pracowników branży wodociągowo-kanalizacyjnej w Polsce. W zakresie edukacji i szkoleń podejmuje szereg działań, których celem jest nie tylko podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników, ale także dostosowanie ich wiedzy i umiejętności do zmieniających się przepisów prawa, wymagań technicznych oraz wyzwań środowiskowych. Najważniejsze z nich to:
Organizacja szkoleń i warsztatów specjalistycznych
IGWP regularnie organizuje tematyczne szkolenia stacjonarne i online dla różnych grup zawodowych: od operatorów stacji uzdatniania wody i oczyszczalni ścieków, przez specjalistów działów technicznych i prawnych, po działy administracyjne, IT i kadry zarządzające. Szkolenia te dotyczą m.in.:
• zmian w prawie wodnym, środowiskowym, prawie pracy, budowlanym, podatkowym,
• implementacji oraz nowelizacji branżowych dyrektyw unijnych,
• nowoczesnych technologii w sektorze wod-kan,
• efektywności energetycznej i gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ),
• zabezpieczeń cyfrowych,
• zarządzania przedsiębiorstwem wodociągowym.
Kursy zawodowe
Izba prowadzi również kursy zawodowe, umożliwiające uzyskanie niezbędnych kwalifikacji potrzebnych do pracy na stanowiskach: kierownik oczyszczalni ścieków, operator SUW, operator samochodów specjalistycznych do czyszczenia kanalizacji, operator oczyszczalni ścieków, monter sieci wod.-kan., operator pomp i pompowni.
Konferencje, kongresy, targi
Izba organizuje ogólnopolskie konferencje, m.in, Woda.Ścieki.Osady., Katalog Praktyk branży wod-kan, cykl #musthave branży wod-kan: Wodociągowcy Wodociągowcom, które są okazją do wymiany wiedzy, doświadczeń oraz integracji środowiska. W ramach takich wydarzeń często prowadzone są panele eksperckie, naukowe, spotkania przedstawicieli branży z przedstawicielami władz, firm technologicznych i produkcyjnych. IGWP od lat w Bydgoszczy organizuje Targi WOD-KAN, podczas których wszyscy zwiedzający mają możliwość uczestniczyć w konferencjach, wykładach, pokazach nowoczesnego sprzętu i różnych technologii stosowanych w wodociągach i kanalizacji.
Publikacje i poradniki techniczne
Izba wydaje czasopismo branżowe kwartalnik „Wodociągi Polskie”, miesięcznik „Zeszyty IGWP” oraz liczne publikacje techniczne i prawne, które wspierają edukację oraz często wykorzystywane są jako materiały szkoleniowe.
Współpraca międzynarodowa, m.in. z organizacją EurEau, odgrywa istotną rolę w kształtowaniu polityki wodnej. Jakie są najważniejsze obszary tej współpracy i jakie korzyści przynosi ona polskiemu sektorowi wodociągowemu?
EurEau to europejska federacja krajowych organizacji usług wodociągowych i kanalizacyjnych. Do EurEau należą sektorowe organizacje branżowe ze wszystkich krajów członkowskich UE oraz z Norwegii, Szwajcarii, Luksemburga i Islandii. Ponadto organizacje z Serbii i Ukrainy mają status organizacji stowarzyszonych. EurEau jest więc najsilniejszym przedstawicielem branży w UE, co buduje jej siłę w oddziaływaniu na politykę unijną oraz budowaniu kompetencji sektora wodociągów i kanalizacji. Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie” reprezentuje polską branżę w EurEau. Tylko dzięki wspólnocie branży i aktywnej międzynarodowej współpracy możliwe jest reprezentowanie całego sektora europejskiego wobec jego otoczenia oraz wymiana doświadczeń w zakresie transpozycji dyrektyw unijnych do prawa krajów członkowskich. Wyzwania stojące przed EurEau dotyczą przede wszystkim wspomnianej wcześniej dyrektywy 2020/2184 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz dyrektywy w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych. W ramach organizacji wspólnie działamy także na rzecz Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta. Jedynie działanie zjednoczonej branży ma możliwość przebicia się z informacją wśród polityków i decydentów, a także stawać do dialogu z silniejszą branżą farmaceutyczną i kosmetyczną. Działania skupiają się także na dyrektywie w sprawie odporności podmiotów krytycznych (CER) i cyberbezpieczeństwa (NIS2). Uczestniczymy w konsultacjach „Water Resilience Strategy”, zmiany prawa zamówień publicznych, Omnibus, reprezentując wspólny głos branży europejskiej. EurEau jest w trakcie opracowywania aktualizacji dokumentu „Europe’s Water in Figures”, który miał już kilkadziesiąt tysięcy pobrań i jest często podstawowym dokumentem budowania świadomości polityków różnego szczebla. Dzięki benchmarkingowi Izby mieliśmy istotny wkład w definiowanie wskaźników. Zbieranie doświadczeń z krajów bardziej doświadczonych w odzysku wody (południe Europy) umożliwia ekspertom Izby dzielenie się wiedzą z administracją państwową.
Patrząc w przyszłość, jakie są główne cele strategiczne Izby na najbliższe lata i jakie inicjatywy planowane są w celu dalszego rozwoju i modernizacji sektora wodociągowo kanalizacyjnego w Polsce?
Najważniejsza jest kwestia uporządkowania przepisów prawa i stworzenie takiego otoczenia prawnego, które służyć będzie branży wod.-kan. Izba jako jedyna organizacja samorządu gospodarczego dąży do uwzględnienia przez ustawodawcę postulatów zgłaszanych przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne w zakresie implementacji dyrektyw unijnych do prawa krajowego, czy zmiany obowiązujących przepisów, np. w zakresie pozwoleń wodnoprawnych. Izba nadal współpracować będzie z organami państwowymi i samorządowymi w celu stworzenia dogodnych warunków dla funkcjonowania branży wod.-kan., aktywnie uczestnicząc w procesie konsultacji najważniejszych dla branży aktów prawnych oraz zabiegając o stworzenie dedykowanych instrumentów finansowych wspierających rozwój sektora wod.-kan.
