Zmiany w polskiej branży opakowaniowej m.in. w zakresie oznakowań na opakowaniach, to już nie tylko plany. Kolejne obowiązki na gruncie przepisów dyrektywy SUP, liczne nowelizacje ustawy w zakresie przepisów ustawy kaucyjnej, czy też publikacja dnia 22 stycznia 2025 r. PPWR, który wszedł w życie 11 lutego 2025 r., a przepisy będą stosowane od 11 sierpnia 2026 r.

Stawia to branżę opakowaniową przed szeregiem wyzwań, które dążą do modelu gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). Jednym z elementów GOZ jest ponowne stosowanie użytych już wcześniej surowców. Ale, aby to mogło mieć miejsce w przypadku odpadów opakowaniowych, to kluczowym jest, by odpad= surowiec trafił do właściwego pojemnika. I właśnie umożliwia to prawidłowa segregacja odpadów, dzięki której otrzymujemy lepszej jakości surowiec będzie mieć kluczowe znaczenie. Z kolei lepszy jakościowo surowiec to większa szansa, że ten materiał zostanie ponownie użyty.

Oznakowania jakie możemy spotkać na opakowaniu dotyczą głównie samego opakowania (materiał, sposób segregacji, informacje dot. recyklingu) lub samego produktu (co jest najczęściej regulowane osobnymi regulacjami branżowymi).

Pierwszym krokiem jest by materiał został odpowiednio rozpoznany przez konsumenta i prawidłowo wyrzucony do właściwego pojemnika/ worka. Jako przedsiębiorcy możemy się do tego przyczynić umieszczając na opakowaniu prawidłowe oznakowanie, które wskaże konsumentowi, jak prawidłowo postąpić z takim odpadem. Przez prawidłowe postępowanie rozumiemy jak prawidłowo przygotować odpad do wyrzucenia (zgnieść, nie zgnieść, opróżnić, oderwać, rozdzielić) oraz gdzie wyrzucić taki odpad (często możemy się spotkać z kolorowymi piktogramami wskazującymi na dany pojemnik z krótką instrukcją wskazującą na sposób przygotowania odpadu). Warto też wspomnieć, że umieszczane znaki na opakowaniu stanowią swoistą zewnętrzną wizytówkę firmy. Mówiąc o oznakowaniu na opakowaniach, należy wspomnieć, że istnieją branże, np. spożywcza czy kosmetyczna, które wymagają umieszczania dodatkowych oznakowań, które to najczęściej dotyczą samego produktu i sposobu użytkowania produktu. Mimo, że UE stara się, by jej prawo było podobne we wszystkich państwach członkowskich, to w kwestii oznakowań na opakowaniach w zakresie środowiska wciąż jeszcze należy badać każdy kraj osobno. Zmieni się to w momencie, gdy zacznie być wymagane stosowanie przepisów PPWR w zakresie wymogów dotyczących etykietowania i oznakowania oraz wymogów informacyjnych⁴.

Niniejszy artykuł jest aktualny w stanie na 13 lutego 2025 r.

1. Polska

W Polsce kwestie opakowań i oznakowania umieszczanego na nich reguluje ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 927 z późn. zm.) (dalej: „ustawa opakowaniowa”). Artykuł pomija dodatkowe obowiązki prawne w zakresie środków niebezpiecznych, leczniczych, weterynaryjnych czy suplementów diety.

Ogólne zasady umieszczania oznakowań na opakowaniach przedstawia art. 15 ustawy opakowaniowej. Wśród tych zasad należy wskazać następujące:

1. umieszczanie oznakowania na opakowaniu (w zakresie materiałów, wielokrotnego użycia opakowania czy oznakowania opakowania przydatnego do recyklingu) jest wciąż dobrowolne,
2. umieszczone oznakowania powinno być wyraźne, widoczne, czytelne i trwałe nawet po otwarciu opakowania. Jeżeli z powodu rozmiaru opakowania nie możemy umieścić oznakowania, możemy nakleić etykietę, która sama w sobie nie powinna stanowić przeszkody dla recyklingu,
3. zastosowane oznakowanie wskazuje odpowiednio:

• rodzaj materiału, z którego opakowanie zostały wykonane,
• w przypadku możliwości opakowania wielokrotnego użytku- oznakowanie wielokrotnego użycia opakowania,
• w przypadku przydatności opakowania do recyklingu, oznakowanie opakowania przydatnych do recyklingu.

Należy również wskazać, że na podstawie art. 15 ww. ustawy wydano rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 września 2014 r. w sprawie wzorów oznakowania opakowań (Dz. U. poz. 1298), szczegółowo określające i wskazujące wzory oznakowania opakowań rozróżniając poszczególne rodzaje materiałów, z których opakowanie zostało wykonane. Przykładowe oznakowania przedstawiono poniżej. Dla każdego materiału przewidziane są odpowiednie oznakowania.

Rozporządzenie w dalszych załącznikach określa znak wskazujący na możliwość wielokrotnego użycia opakowania oraz znak wskazujący na przydatność opakowania do recyklingu. Oznaczenia te są możliwe do użycia w przypadku zgodności opakowania z normami zharmonizowanym. Oceny zgodności z normami zharmonizowanymi dokonuje się na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku.

Zwraca się uwagę na powyższe oznakowanie, ponieważ jeszcze niekiedy spotykane jest oznakowanie na podstawie uchylonego rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie określenia wzorów oznakowania opakowań (Dz. U. Nr 94, poz. 927):

Oznakowania na opakowaniu produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objętych wymogiem dotyczącym oznakowania

Od dnia 24 maja 2023 r.polskich przedsiębiorców obowiązują obowiązki nałożone Dyrektywą SUP, na skutek implementacji do polskiego porządku prawnego,ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 877), branżowo zwana „ustawą SUP”. Jednym z obowiązków jest wprowadzenie obowiązkowego oznakowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych takich jak:

1. podpaski higieniczne, tampony oraz aplikatory do tamponów,
2. chusteczki nawilżane, tj. uprzednio nawilżone chusteczki przeznaczone do higieny osobistej i uprzednio nawilżone chusteczki do użytku domowego,
3. wyroby tytoniowe z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne i filtry zawierające tworzywa sztuczne sprzedawane do używania łącznie z wyrobami tytoniowymi, Rysunek 3 Oznakowanie wymagane ustawą SUP.
4. kubki na napoje.

Oznakowanie to informuje o zawartości plastiku w ww. produktach i zostało przedstawione w rozporządzeniu wykonawczym Komisji⁵.

Szczegółowe wytyczne w zakresie kolorystyki czy sposobu umieszczania oznakowania znajdują się w ww. rozporządzeniu wykonawczym.

Oznakowanie wymagane w systemie kaucyjnym

Zgodnie z nowelizacją ustawy opakowaniowej w zakresie systemu kaucyjnego, przewiduje się, że opakowania objęte systemem kaucyjnym, czyli: butelki jednorazowego użytku z tw. sztucznych na napoje o pojemności do 1,5l, puszki metalowe o pojemności do 1 l., butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5l, powinny być właściwie oznakowane oznakowaniem z załącznika 4 do ustawy. Oznakowanie to w 2024 r. było modyfikowane. Jak wskazuje MKiŚ, do końca 2025 r. można jeszcze stosować „stare” oznakowanie. Natomiast rekomendujemy, żeby tam gdzie to możliwe stosować już aktualne oznakowanie:

Zastrzeżone znaki towarowe, ZZT

Chociaż ZZT nie występują w ustawie opakowaniowej to należy o nich wspomnieć z tego powodu, że ich użytkowanie uzależnione jest od posiadania umowy licencyjnej z właścicielem lub licencjodawcą danego. Brak umowy licencyjnej, może spowodować sankcje finansowe z tego tytułu. ZZT należy traktować jako oznaczenia stosowane w handlu, pozwalające na identyfikację produktu czy usługi z zakresu konkretnego przedsiębiorcy. Przykładem ZZT jest Zielony Punkt, którego licencjodawcą na terenie Polski jest Rekopol Organizacja Odzysku Opakowań S.A.:

Dobrowolne oznakowania sieci handlowych

Wiele dużych sieci handlowych zdecydowało się wprowadzić swoje oznakowania w zakresie prawidłowej segregacji odpadów opakowaniowych. Jest to dobry kierunek wspierania konsumentów. Oczywiście, jednak z uwagi, że taka działalność pozostaje w zakresie dobrych praktyk, obecnie na rynku mamy wiele różnorodnych oznakowań wprowadzonych przez poszczególne sieci.

Przepisy dot. oznakowań w PPWR

Artykuł 12 PPWR wprowadza wymogi dotyczące etykietowania opakowań. Od dnia 12 sierpnia 2028 r. na opakowaniach ma znaleźć się zharmonizowana etykieta informująca o składzie materiałowym, z piktogramami i dostosowana do osób z niepełnosprawnościami. Etykieta musi informować m.in. o kompostowalności materiału i o jego przeznaczeniu. Opakowania z substancjami niebezpiecznymi muszą być znakowane cyfrowo. Można także umieszczać kody QR, które pomagają w sortowaniu materiałów. Opakowania objęte systemami kaucyjnymi muszą mieć jednoznaczną etykietę, a Komisja może wprowadzać dodatkowe oznaczenia. Od 12 lutego 2029 r. na opakowaniach wielokrotnego użytku muszą pojawić się etykiety o możliwości ponownego użycia, a kody QR mogą informować o punktach zbiórki. Etykieta, kod QR lub inne oznaczenia muszą być trwałe, czytelne i łatwe do odczytania. Informacje muszą być dostępne w co najmniej jednym języku, a dane osobowe użytkowników będą zbierane tylko w celach związanych z dostępem do informacji. Do 12 sierpnia 2026 r. Komisja przyjmie akty wykonawcze dotyczące wymogów etykietowania opakowań, a także metod cyfrowego znakowania materiałów. Dodatkowo, do 12 lutego 2027 r., opakowania objęte systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta będą identyfikowane cyfrowo. Artykuł 13 reguluje etykietowanie pojemników na odpady opakowaniowe, które muszą być oznakowane zharmonizowanymi etykietami umożliwiającymi selektywną zbiórkę. Państwa członkowskie mają zapewnić etykietowanie pojemników do 12 sierpnia 2028 r. Komisja do 12 sierpnia 2026 r. ustanowi akty wykonawcze w celu zharmonizowania wymogów etykietowania pojemników.

Podsumowanie

Stosowane znaki na opakowaniach wspierają edukację konsumenta i pozwalają w szybki i łatwy sposób na identyfikację konkretnego materiału, dlatego powinny bezpośrednio wspomagać selektywną zbiórkę, wielokrotne użytkowanie i recykling materiałowy. Odpady opakowaniowe to cenne surowce w modelu GOZ, których nie warto marnować. Polska legislacja wskazuje wciąż na dobrowolność stosowania oznakowania. Jednak coraz częściej widzimy, że duzi przedsiębiorcy, mimo braku póki co wymogu prawnego, chcą i decydują się na wprowadzenie własnego oznakowania w zakresie postępowania z odpadem (jak przygotować, gdzie wyrzucić). Będzie się to z pewnością zmieniać w momencie, gdy przepisy PPWR zaczną być stosowane a KE przyjmie stosowne akty wykonawcze.

Zachęcamy do kontaktu!

Kierownik ds. regulacji Rekopol, Magda Biernat- Kopczyńska, m.biernat@rekopol.pl

1 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz.U. L 155 z 12.6.2019, str. 1). Do polskich przepisów zdecydowana część przepisów ww. dyrektywy została implementowana do ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, ale też w pomniejszym zakresie do innych, np. ustawy opakowaniowej.

2 Ustawa z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1911).

3 PPWR to branżowa nazwa na Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/1020 i dyrektywę (UE) 2019/904 oraz uchylające dyrektywę 94/62/WE https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32025R0040&qid=1737537853600

4 PPWR, art. 12-13.

5 Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2020/2151 z dnia 17 grudnia 2020 r. ustanawiające zasady dotyczące zharmonizowanych specyfikacji w odniesieniu do oznakowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. wymienionych w części D załącznika do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz. Urz. UE L 428 z 18.12.2020, str. 57, z późn. zm.).

źródło informacji: REKOPOL Organizacja Odzysku Opakowań SA