Zgodnie z teorią ekonomii oraz wzorcami behawiorystycznymi, możemy wyróżnić dwa główne typy ludzi – tych, którzy oszczędzają, aby później móc przeznaczyć zgromadzone środki na wymarzony zakup oraz tych, którzy żyją na kredyt. Oczywiście pomiędzy skrajnościami jest wiele postaw, które w różnym stopniu adaptują cechy jednej lub drugiej grupy. Co w czasach recesji myślą o oszczędzaniu młodzi mieszkańcy Polski? Odpowiedź na to pytanie możemy znaleźć w raporcie „Oszczędzanie młodych”, przygotowanym w oparciu o wyniki badań ilościowych i jakościowych zrealizowanych w I kwartale 2022 roku przez SW Research na zlecenie PFR Portal PPK.

Oszczędzanie jest istotne dla zdecydowanej większości (86%)zapytanych osób w wieku 18-35 lat, które wzięły udział w badaniu. Ci, którzy posiadają oszczędności, odkładają regularnie konkretne sumy pieniędzy lub odkładają to, czego nie wydadzą w ciągu miesiąca. Są i tacy, którzy oprócz odkładania pieniędzy co miesiąc, dodatkowo je inwestują. Pozwala to na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji (23%), zabezpieczenia własnych pieniędzy na większe wydatki (18%) i umożliwia zapewnienie dobrej przyszłości sobie i najbliższym. Jednak, co ciekawe, młodzi ludzie różnie rozumieją termin „oszczędzanie”, chociaż dla większości (64%) jest to odkładanie części zarobków na przyszłość. Ponad połowa respondentów uważa, że równie istotnymi formami oszczędzania są: porównywanie cen produktów przed kupnem (54%), niemarnowanie jedzenia (44%), kupowanie tylko tych ubrań, których naprawdę potrzebują (40%) oraz kupowanie rzeczy na wyprzedażach, korzystanie z bonów rabatowych i promocji (39%).

„Myślę, że to jest bardzo dobry pomysł, można oszczędzić i przyczynić się do poprawy środowiska. Z mojej strony
też oszczędzam wodę, światło. Też staram się nie kupować dużo ubrań, tylko wykorzystywać te, które mam. Czasami kupuję używane rzeczy” – powiedziała jedna z uczestniczek badania jakościowego.

Cele oszczędzania są różne – jedni odkładają na dalszą przyszłość (54%), inni na tzw. czarną godzinę (49%), na swoje pasje (32%), podróże (32%) oraz na rodzinę i dzieci (26%). Najczęstszymi motywacjami stojącymi za oszczędzaniem na dalszą przyszłość są: chęć pozostania niezależnym/ą najdłużej jak to możliwe (49%), chęć zabezpieczenia na wypadek utraty pracy (47%) oraz chęć zabezpieczenia na wypadek nieprzewidzianych wypadków (38%).

„Młodzi ludzie (18-35 lat) dopiero rozpoczynają swoje zawodowe życie, dostają pierwsze wypłaty. Uczą się planować wydatki, w tym oszczędności. Myślę, że to bardzo dobry moment, by zacząć myśleć o oszczędzaniu − nie tylko w perspektywie najbliższych wakacji, ale dalszego życia, założenia rodziny, kupna mieszkania, a także zabezpieczenia godnej i dobrej przyszłości po zakończeniu aktywności zawodowej” – powiedział Robert Zapotoczny, prezes zarządu PFR Portal PPK.

Jak się jednak okazuje, pogłębiona dyskusja w badaniu jakościowym dostarcza ciekawych wniosków. Respondenci
pod pojęciem „dalsza przyszłość” niekoniecznie rozumieją oszczędzanie na emeryturę. Niejednokrotnie padają
stwierdzenia, że jest to konkretny cel np. budowa domu, zakup mieszkania.

„Mamy z żoną plany kupna czegoś większego w przyszłości, więc myślę, żeby jakoś progresywnie powiększać oszczędności. Biorąc pod uwagę, że będzie taki moment, kiedy będzie potrzeba jakiegoś większego wydatku, to wtedy będziemy mogli skorzystać z konsekwentnie zbieranych pieniędzy” – powiedział uczestnik badania jakościowego.

„Badanie „Oszczędzanie młodych” pozwoli nam usprawnić komunikację, skierowaną do osób poniżej 35. roku życia
oraz poznać pobudki, jakimi kierują się przy podejmowaniu (lub nie) decyzji o oszczędzaniu. Edukacja finansowa
oraz uświadomienie młodym ludziom, że warto systematycznie oszczędzać nawet niewielkie kwoty, jest naszym najważniejszym zadaniem. Chodzi przecież o zabezpieczenie ich przyszłości” – powiedziała Małgorzata Smołkowska, członek zarządu PFR Portal PPK.

Na uwagę zasługuje też fakt, że mniej niż 1/3 respondentów uważa, że ma dużą wiedzę z dziedziny finansów.
Badania jakościowe wykazały, że połowa z zapytanych osób ma przeciętną wiedzę w tym zakresie. Podstawowym źródłem informacji jest dla nich internet (66%), rodzina (29%), znajomi (26%). Tylko 26% respondentów przyznało,
że słucha porad ekspertów z dziedziny finansów, a zaledwie 19% sięga po fachową literaturę.
Zapytani o formy oszczędzania, z których korzystają, respondenci najczęściej wymieniali konta oszczędnościowe (60%), trzymanie pieniędzy w tzw. „skarpecie” (35%), lokaty bankowe (28%), PPK (14%) oraz akcje (14%).

„Staram się odkładać regularnie, jak na przykład nie wydam w danym miesiącu i więcej mi zostanie, to też część
z tego przeznaczam na IKE, a część zostawiam na czarną godzinę. Martwię się trochę o emeryturę, bo to podobno
będzie 30% obecnego wynagrodzenia” – powiedziała jedna z uczestniczek badania jakościowego.

Jeśli chodzi o moment zakończenia aktywności zawodowej, 44% młodych ludzi zamierza przejść na emeryturę zgodnie z wiekiem ustawowym, kolejne 43% zamierza pracować tak długo, jak będzie się dało, a 11% planuje
skorzystać z opcji przejścia na wcześniejszą emeryturę. Badani niepewnie patrzą w przyszłość, są nieufni, nie wierzą, że dostaną godną emeryturę, która pozwoli im się utrzymać. Uważają, że jeśli mieliby dostawać od państwa 30% ich ostatniej pensji, nie pozwoliłoby to im na utrzymanie się, zwłaszcza jeśli żyliby w pojedynkę. W badaniu jakościowym młodzi ludzie komunikują, że gdy zdrowie i siły na to pozwolą, chcieliby pracować jak najdłużej, nie tylko dlatego, że boją się, że nie utrzymają się na emeryturze, ale również dlatego, że okres emerytalny kojarzy im się z nudą i chcieliby mieć jak najdłużej kontakt z innymi ludźmi. Jednocześnie tylko 30% respondentów uważa, że będzie w stanie pozwolić sobie na realizację marzeń na emeryturze. Przeciwnego zdania jest aż 20% badanych, przy czym połowa młodych osób jeszcze się nad tym nie zastanawiała i nie umie tego ocenić.

„Musimy pamiętać, że jeśli będziemy odkładać małe kwoty co miesiąc przez 40 lat, to tego nawet nie odczujemy
w domowym budżecie, a kończąc 60, 65 lat będziemy mogli zrealizować swoje marzenia” – podsumowała
Małgorzata Smołkowska.

Ponad połowa badanych wie, czym są Pracownicze Plany Kapitałowe, a 79% z nich jest uczestnikami programu.
Z narracji badanych uczestniczących w PPK wynika, że pozostanie w PPK przynosi im korzyści. Podkreślają możliwości, jakie daje ten program. Uczestnicy PPK, pozostając w programie kierowali się m.in. takimi argumentami, jak dodatkowe środki przy wypłacie emerytury (40%), wpłaty od pracodawcy (29%) czy też prywatność odkładanych środków (27%) i możliwość dziedziczenia (17%). Badani nieuczestniczący w programie podają różne powody niechęci do udziału w PPK. Co ciekawe, często na pierwszy plan wysuwa się niechęć, negatywne nastawienie pracodawców do uczestnictwa ich pracowników w PPK oraz idący za tym brak wystarczającej informacji ze strony pracodawcy nt. Pracowniczych Planach Kapitałowych.

Szczegółowe wyniki badania dostępne są w załączonym raporcie: TUTAJ

Badanie „Oszczędzanie młodych” zostało zrealizowane na przełomie 2021 i 2022 roku przez SW Research na zlecenie PFR Portal PPK sp. z o.o. i obejmowało dwie części: badanie ilościowe na próbie 815 osób w wieku 18-35 (grudzień 2021 roku) oraz serię wywiadów indywidualnych i grup focusowych zrealizowanych w lutym 2022 roku.

O PFR Portal PPK sp. z o.o.

Spółka jest częścią Grupy Polskiego Funduszu Rozwoju, w ramach której odpowiada za prowadzenie działalności określonej w ustawie o Pracowniczych Planach Kapitałowych. Stanowi centrum kompetencji w obszarze PPK, a jej misją jest gromadzenie oraz udzielanie informacji o funkcjonowaniu programu, co czyni m.in. za pomocą portalu mojeppk.pl.

Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to program prywatnego, długoterminowego oszczędzania, w którym oszczędności budowane są wspólnie przez pracowników, pracodawców i państwo.

Źródło informacji: mat. prasowe PFR Portal PPK